Ջերմաշարժիչներ, ներքին այրման շարժիչներ

• Ի՞նչ է ջերմաշարժիչը: 

Ջերմաշարժիչներ են անվանում այն մեքենաները, որոնք վառելիքի ներքին էներգիան փոխարկում են մեխանիկական էներգիայի։

• Ջերմաշարժիչների ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Թվարկե՛ք ջերմաշարժիչների տեսակները:

Մարդու ստեղծած առաջին ջերմաշարժիչը շոգեմեքնենան է։ Այսօր արդյունաբբերության մեջ, տրանսպորտում և կենցաղում օգտագործվում են ջերմաշարժիչների տարբեր տեսակներ՝ ներքին այրման շարժիչ, դիզելային շարժիչ, շոգետուրբին, ռեակտիվ շարժիչ և այլն։

• Ի՞նչ հիմնական մասեր ունի ջերմաշարժիչը:

Ջերմաշարժիչի հիմնական մասերն են՝

ա․ ջեռուցիչը, որտեղ այրվում է վառելիքը

բ․ բանող մարմինը

գ․ սառնարանը

• Ի՞նչն են անվանում ջերմաշարժիչի օգտակար գործողության գործակից: 

Ջերմաշարժիչի օգտակար գործողության գործակից է կոչվում կատարված օգտակար աշխատանքի հարաբերությունն այն ջերմաքանակին, որն ստացվել է վառելիքի այրումից։

• Ո՞վ է հայտնագործել շոգեմեքենան?

Շոգեմեքենան հայտնագործել է Ջեյմս Ուատտը։

• Ո՞րն է՝ ա. ջեռուցչի դերը. բ. բանող մարմնի դերը գ. սառնարանի դերը:

Ջերմաշարժիչի հիմնական մասերը։

• Ի՞նչ աշխատանք է կատարում ջերմաշարժիչը մեկ ցիկլի ընթացքում:

Շարժիչում մեկ աշխատանքային ցիկլը կատարվում է մխոցի չորս տակտի ընթացքում:

• Կարո՞ղ է արդյոք ջերմաշարժիչի ՕԳԳ-ն հավասար կամ մեծ լինել 100%-ից: Ինչու՞: 

Ոչ

• Ի՞նչ հիմնական մասերից է բաղկացած ներքին այրման շարժիչը:

ա. ջեռուցիչ. բ․ բանող մարմն գ. սառնարան

• Ինչու՞ է շարժիչը կոչվում քառատակտ:

Շարժիչում մեկ աշխատանքային ցիկլը կատարվում է մխոցի չորս տակտի ընթացքում, ուստի այդպիսի շարժիչը կոչվում է քառատակտ։

• Ի՞նչ պրոցեսներ են տեղի ունենում շարժիչում չորս տակտերից յուրաքանչյուրի ընթացքում: Ինչպե՞ս են կոչվում այդ տակտերը:

Առաջին տակտ․ մխոցը շարժվում է ներքև, և ներթողի կափույրով վառելանյութի և օդի խառնուրդը ներծծվում է գլանի մեջ։

Երկրորդ տակտ․ մխոցը շարժվում է դեպի վեր, ներթողի կափույրը փակվում է, և խառնուրդը սեղմվում է 4-7 անգամ։ Քայլի վերջում ճնշումը 6-12 մթնոլորտ է, իսկ խառնուրդի ջերմաստիճանը՝ 150-35^OC։

Երրորդ տակտ․ էլեկտրական կայծի օգնությամբ խառնուրդը բռնկվում է, նրա ջերմաստիճանը բարձրանում է մինչև 1600-1800 ^OC, իսկ ճնշումը՝ մինչը 25-50 մթնոլորտ, որի հետևանքով մխոցն արագ շարժվում է դեպի ներքև և իր էներգիան հաղորդում շարժչի ծնկաձև լիսեռին։ Ուժեղ հրումից լիսեռին ամրացված թափանիվն այնուհետև շարունակվում է պտտվել իներցիայով և տեղափոխել միացված մխոցը հաջորդ տակտերի ժամանակ։

Չորրորդ տակտ․ մխոցը շարժվում է դեպի վեր, ատաթողի կափույրը բացվում է, և այրման 400-600^OC ջերմաստիճանի արգասիքները՝ գազերը, խլացուցիչի և ատաթողի խողովակով մղվում են մթնոլորտ։

Նյութի ագրեգատային վիճակները, Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը, Հալման տեսակարար ջերմություն, Գոլորշիացում և խտացում

• Ի՞նչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:

Բոլոր նյութերը, կախված արտաքին պայմաններից, հանդիպում են պինդ, հեղուկ և գազային վիճակներում , որոնք ընդունված է անվանել ագեգատային վիճակներ։ Տարբերի ագրեգատային վիճակներում նյութերն ունեն տարբեր հատկություններ։

• Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում հալում:

Բյուրեղային նյութի անցումը պիինդ վիճակից հեղուկ վիճակի կոչվում է հալում։

• Ի՞նչ է հալման ջերմատիճանը:

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում նյութը հալվում է, կոչվում է նյութի հալման ջերմատիճան։

• Ի՞նչ է գոլորշիացումը:

Հեղուկի ազատ մակերևույթից շոգեգոյացումը կոչվում է գոլորշիացում։

• Ի՞նչ է խտացումը:

Նյութի անցումը գազային վիճակից հեղուկ վիճակի անվանում են խտացում։

• Ո՞ր գոլորշին է կոչվում հագեցած:

Գոլորշին, որն իր հեղուկի հետ շարժուն հավասարակշռության մեջ է, կոչվում է հագեցած։

Տեսակարար ջերմունակություն. Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը

1.Մարմինների որ հատկությունն է բնութագրում տեսակարար ջերմունակությունը:

Մարմիններն օժտված են այնպիսի հատկությամբ, որ տվյալ պայմաններում միևնույն զանգվածով տարբեր մարմիններ նույն չափով տաքացնելու համար պահանջվում են տարբեր ջերմաքանակներ։ Մարմնի այդ հատկությունը բնութագրում են մի ֆիզիկական մեծությամբ, որն անվանում են տեսակարար ջերմունակություն։

            2. Որ ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն: 

Մարմնի ջերմային հատկությունները բնութագրող այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնին հաղորդած ջերմաքանակի հարաբերությանը մարմնի զանգվածին և մարմնի ջերմաստիճանի փոփոխությանը, կոչվում է տեսակարար ջերմունակություն
            3. Ինչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:

Մարմնի տեսակարար ջերմունակությունը ցույց է տալիս, թե ի՞նչ ջերմաքանակ է անհրաժեշտ 1կգ զանգվածով մարմնի ջերմաստիճանը 1C° -ով բարձրացնելու համար, կամ ի՞նչ ջերմաքանակ է մարմնից անցնում շրջապատին, երբ մարմինը սառչում է 1C°-ով

            4. Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:

Մարմնի տեսակարար ջերմունակության միավորը 1 Ջ/կգ․°C-ն է։

5. Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:

c=Q/m(t₂-t₁)

6. Ինչու մեծ լճերի, ծովերի առափնյա վայրերում եղանակը մեղմ է:

Ծովերը ոչ միայն դանդաղ են տաքանում գարնանը, այլև դանդաղ էլ սառչում են աշնանը՝ մեծ ջերմաքանակ տալով շրջապատին։ Աշնանային տաք եղանակը պահպանվում է երկար ժամանակ, ուստի ձմեռը ծովամերձ վայրերում, որպես կանոն, մեղմ է։

7. Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը: Իսկ սառչեիս մարմնի տված ջերմաքանակը:

Q=cm(t₂−t₁)

Թերմոս

Նկարում պատկերված է հեղուկներ պահելու համար օգտագործվող թերմոսի կառուցվածքը։ Այն կրկնակի պատերով ապակե անոթ է, ընդ որում, արտաքին և ներքին պատերի արանքից օդը հանված է։ Որովհետև Անոթը զետեղված է մետաղե պատյանի մեջ՝ նրա հատակին ամրացված պարույրաձև զսպանի վրա։ Անոթը, որի մեջ լցնում են հեղուկը, փակում են խցանով։ Անոթի պատերը թե՛ ներսից և թե՛ դրսից պատված են հայելային շերտով։

Կոնվեկցիա, Ճառագայթային ջերմափոխանակում

1.Բացատրեք, թե ինչպես է տեղի ունենում ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև: Ձեզ հայտնի որ օրենքի վրա է հիմնված այդ ջերմափոխանակումը: 

Կոնվեկցիան պայմանավորված է օդի անհավասարաչափ տաքացմամբ։ Տաքանալիս օդն ընդարձակվում է, և նրա խտությունը փոքրանում է շրջապատող սառն օդի խտությունից։ Այդ դեպքում տաք օդի վրա ազդող արքիմեդյան ուժը գերազանցում է նրա կշիռը և ստիպում, որ այն բարձրանա վեր, իսկ ավելի մեծ խտությամբ սառն օդն իջնի ներքև։ Տեղի է ունենում օդի սառը և տաք շերտերի մեխանիկական խառնում, որն ուղեկցվում է ջերմափոխանակմամբ։

2.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում կոնվեկցիա: Որն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը:

Կոնվեկցիա են անվանում հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումը, որը հետևանք է հեղուկի կամ գազի շերտերի անհավասարաչափ տաքացման։

3.Նկարագրեք օդում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը: 

Ուղղաձիգ դրված ապակե խողովակը լցնենք ծխով։Ծուխը սովորաբար երկար մնում է խողովակում։Բայց երբ ներքևից խողովակին մոտեցնենք  վառվող սպիրտայրոց, ապա տաքացած օդը կոնվեկցիայի շնորհիվ կբարձրանա վեր՝ բարձրացնելով նաև ծխի քուլաները, որոնք դուրս կգան խողովակի վերին ծայրից։

4.Նկարագրեք ջրում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Ապակե անոթի մեջ ջուր լցնենք։ Անոթի հատակին դնենք կալիումի պերմանգանատի մի քանի բյուրեղիկ։ Հատակի մոտ ջուրը կգունավորվի մանուշակագույն։ Անոթը դնենք վառվող գազոջախին կամ պահենք սպիրտայրոցի բոցի վրա։ Կնկատենք, թե ինչպես են գունավորված ջրի ներքևի տաք շերտերը, արտամղվելով սառը ջրից, բարձրանում վեր։ Իսկ սառը պատերի մոտ ջուրն իջնում է ներքև։ Առաջանում է ջրի անընդհատ շրջապտույտ, որն ուղեկցվում է ջերմության տեղափոխմամբ։ Ջրի այդ շրջապտույտն էլ հենց կոնվեկցիան է, որի շնորհիվ ջուրը տաքանում է հավասարաչափ։

5.Ինչպես է գոյանում ամպը:

Պարզ եղանակին Արեգակը տաքացնում է գետինը՝ միաժամանակ տաքացնելով նաև մթնոլորտի երկրամերձ շերտը։ Կոնվեկցիայի շնորհիվ տաքացած օդի այդ զանգվածը բարձրանում է վեր։ Բարձրանալուն զուգընթաց՝ տաք օդն ընդարձակվում է, բավականաչափ արագ, քանի որ վեր է բարձրանում համեմատաբար մեծ արագությամբ։ Արագ ընդարձակվելիս վեր բարձրացող օդն աշխատանք է կատարում ոչ թե շրջապատից ստացած էներգիայի, այլ իր ներքին էներգիայի հաշվին։ Օդի այդ զանգվածի ջերմաստիճանը նվազում է։ Վեր բարձրացող օդն սկսում է սառչել, և եթե նաև բավականաչափ խոնավ է, ապա, որոշ բարձրությունից սկսած, գոլորշու խտացման հետևանքով առաջացնում են ջրի մանրիկ կաթիլներ և այդպես գոյանում է ամպ։

6.Ինչպես է առաջանում քամին:

Կոնվեկցիայով ջերմափոխանակման հետևանք է մասնավորապես քամին։ Բացատրենք, օրնակ, թե ինչպես է առափնյա վայրերում առաջանում մեղմաշունչ քամին՝ զեփյուռը։ Ցերեկն Արեգակի ճառագայթները գետինն ավելի արագ են տաքացնում, քան ծովի ջուրը, այդ պատճառով էլ ցամաքի ջերմաստիճանն ավելի բարձր է, քան ջրինը։ Բարձր է նաև ցամաքի վրա օդի շերտերի ջերմաստիճանը։ Իսկ տաք օդն էլ, ընդարձակվելով, բարձրանում է վեր։ Նրա տեղը զբաղեցնում է ծովից եկող սառն օդային զանգվածը։ Այդպես առաջանում է քամի՝ փչելով ծովից դեպի ցամաք։

7.Հնարավոր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում?

Հնարավոր չէ։

8.Ինչ է էլեկտրամագնիսական դաշտը: Ինչ վիճակներում կարող է գոյություն ունենալ:

Բացի նյութից, կան մատերիայի նաև այլ տեսակներ, օրինակ լույսը, ռադիոալիքները։ Դրանք մատերիայի մի առանձնահատուկ տեսակի՝ էլեկտրամագնիսական դաշտի դրսևորումներ են։

9.Ինչ է էլեկտրամագնիսական ալիքը:

Էլեկտրամագնիսական դաշտը կարող է գոյություն ունենալ և՛ նյութական միջավայրում, և՛ նյութից առանձին։ Վերջին դեպքում, նյութից առանձնանալով, այն տեղափոխվում է տարածության մեջ։ Այդպիսի էլեկտրամագնիսական դաշտը կոչվում է էլեկտրամագնիսական ալիք։ Էլեկտրամագնիսական դաշտը կարող է գոյություն ունենալ և՛ նյութական միջավայրում, և՛ նյութից առանձին։

10.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում ճառագայթային ջերմափոխանակում: Բերեք մի քանի օրինակ:

Ջերմահաղորդումը ջերմային ճառագայթման արձակմամբ և կլանմամբ անվանում են ճառագայթային ջերմափոխանակում։

11.Որ մարմինն է ավելի լավ կլանում ջերմային ճառագայթումը՝սև, թե սպիտակ:

Սև մակերևույթով առարկաներն ավելի լավ են կլանում ջերմային ճառագայթումը և ավելի շատ էլ տաքանում են։

Մոլեկուլների քաոսային շարժման արագությունը և մարմնի ջերմաստիճանը: Ջերմաչափ: Ջերմաստիճանային սանդղակ:

1. Ի՞նչ է կատարվում տաք և սառը մարմիններն իրար հպելիս:

Տաք և սառը մարմինները միմյանց հպելիս տաք մարմինը միշտ հովանում է, իսկ սառը մարմինը՝ տաքանում։

2.Որ ֆիզիկական մեծությունն է բնորոշում մարմնի տաքացվածության աստիճանը:

Մարմինների տաքացվածությունը բնորոշում են ջերմաստիճան կոչվող ֆիզիկական մեծությամբ։

3.Ինչ կապ կա մոլեկուլների անկանոն շարժման արագությունների և մարմնի ջերմաստիճանի միջև:

Ինչքան բարձր է մարմնի ջերմաստիճանը,այնքան մեծ է մոլեկուլների անկանոն շարժման արագությունը:

4. Ինչ է ջերմային շարժումը:

Մարմնի մասնիկների՝ ատոմների և մոլեկուլների անկանոն, քաոսային շարժումն անվանում են ջերմային շարժում։

5.Ինչու է գազերում դիֆուզիան տևում տասնյակ վայրկյաններ, երբ մոլեկուլների  ջերմային շարժման արագությունները հարյուրավոր  մ/վ կարգի մեծություններ են:

Քանի որ ջերմային շարժման արագությունները շատ մեծ են, ապա գազի մոլեկուլները սենյակի մի ծայրից մյուսը կարող են հասնել մի քանի հարյուրերորդական վայրկյանում։ Սակայն հսկայական թվով մոլեկուլների հետ անկանոն և պատահական բախումների հետևանքով մոլեկուլները որոշակի ուղղությամբ տեղափոխվում են չնչին չափով։ Հենց սա է պատճառը, որ դիֆուզիան գազերում տևում է տասնյակ վայրկյաններ։

6. Կարելի է արդյոք մեր զգայարանների օգնությամբ ճիշտ գնահատել մարմնի ջերմաստիճանը:   

Չի կարելի

7. Ինչպես է կոչվում մարմնի ջերմաստիճանը չափող սարքը:

Ջերմաչափ

8. Ինչպիսի ջերմաչափեր գիտեք:  

Օպտիկական, հեղուկային, էլեկտրոնային

9. Ֆիզիկական ինչ երևույթ է օգտագործվում սնդիկային ջերմաչափում:

Սնդիկային ճերմաչափում օգտագործվում է՝ հեղուկի ջերմային ընդարձակման երևույթը։

10. Ինչ ջերմաստիճանային սանդղակներ գիտեք:

Յելսիուսի սանդղակը և Ֆարենհայտի սանդղակը։

11. Ինչ կապ կա  Ցելսիուսի և Ֆարենհայտի սանդղակների 1 աստիճանների միջև:

Որպես Ֆարենհայտի սանդղակի մեկ աստիճան (1 ºF) ընտրված է նշված ջերմաստիճանային  տիրույթի 1/180 մասը: Այսպիսով, Ցելսիուսի  սանդղակի 100 C – ին համապատասխանում է  180 ºF, այսինքն՝

1 ºF = 100/180 ºC = 5/9 ºC.   1°C=9/5 °F

Նույն մարմնի ջերմաստիճանը կարելի է չափել տարբեր սանդղակներ ունեցող ջերմաչափներով, ուստի դրանց ցուցմունքները կապված են միմյանց հետ։ Այսպիսով ստացվում է Ցելսիուսի և Ֆարենհայտի սանդղակների կապը։

Հեղուկի և գազի ազդեցությունը նրանց մեջ ընկղմված մարմնի վրա: Արքիմեդի օրենքը

1.Ո՞ր ուժն ՝ կոչվում Արքիմեդի ուժ:

Ջուրը բեռի վրա ազդում է դեպի վեր ուղղված ուժով, որը փոքրացնում է բեռի կշիռը: Այդ ուժն անվանում են արքիմեդյան ուժ՝ ի պատիվ Արքիմեդի:

2.Ինչպե՞ս է ուղղված Արքիմեդյան ուժը:

Դեպի վեր:

3.Ինչու՞ շունը ջրում հեշտությամբ դուրս է քաշում խեղդվող մարդուն, սակայն հանելով ափ, չի կարողանում մարդուն տեղից շարժել:

Որովհետև ջրում մարդու մարմնի վրա ազդում է արքիմեդյան ուժը: Ջրի վրա ազդում է մարդու ծանրության ուժը: Կշիռը փոքրանում է և շունը հեշությամբ կարողանում է մարդուն հանել ափ:

4. Ինչպես կարելի է համոզվել, որ հեղուկի մեջ ընկղմված մարմնի վրա հեղուկն ազդում է դուրս մղող ուժով:

Ամրակալանին ամրացնենք ուժաչափ, նրանից կախենք բեռ և չափենք զսպանակում առաջացած առաձգականության ուժը, որը հավասար է բեռի կշռին: Այժմ բեռի տկ դրված անոթը լցնենք ջրով այնքան, մինչև բեռը լրիվ խորասուզվի ջրի մեջ: Եթե նորից չափենք զսպանակի առաձգականության ուժը, կտեսնենք, որ այն փոքր է նախորդ արժեքից:

5.Նկարագրեք փորձ, որն ապացուոցում է արքիմեդյան ուժի գոյությունը  գազերում:

Կշեռքի լծակի մի ծայրից կախենք ա փուչիկը և այն հավասարակշռենք բ կշռաքարով : Այժմ կշեռքը տեղադրենք օդահան պոմպի զանգի տակ և այնտեղից օդը հանենք: Կնկատենք, որ կշեռքի հավասարակշռությունը
խախտվում է. փուչիկը ներքև է իջնում: Դրա պատճառն այն է, որ մինչև օդը հանելն այն փուչիկի վրա ազդում էր դեպի վեր ուղղված ուժով: Օդը հանելուց հետո այդ ուժը դադարում է գործելուց, որի պատճառով կշեռքի հավասա-
րակշռությունը խախտվում է:

6.Որն է հեղուկում արքիմեդյան ուժի առաջացման պատճառը:

Արքիմեդյան ուժն առաջանում է մարմնի և հեղուկի փոխազդեցության հետևանքով:

7.Ինչ մեծություններից է կախված Արքիմեդյան ուժը:

Արքիմեդյան ուժը կախված է հեղուկի և մարմնի ֆիզիկական մեծություններից:

8.Ձևակերպել Արքիմեդի օրենքը:

Հեղուկն իր մեջ ընկղմված մարմնի վրա ազդում է ուղղաձիգ դեպի վեր ուղղված ուժով, որը հավասար է մարմնի արտամղած հեղուկի կշռին:

9.Նկարագրեք փորձ, որով կարելի է ստուգել Արքիմեդի օրենքը:

Արքիմեդի օրենքը կարելի է ստուգել հետևյալ փորձով: Ամրակալանին ամրացված ա ուժաչափից կախենք բ մարմինը և գրանցենք ուժաչափի ցուցմունքը: Այնուհետև դ անոթը մինչև ե ջրթափ խողովակի մակարդակը լցնենք ջրով և զ վերամբարձ սեղանի օգնությամբ աստիճանաբար վեր բարձրացնենք: Մարմնի խորասուզմանը զուգընթաց նրա արտամղած հեղուկը կլցվի ջրթափ խողովակի տակ տեղադրված գ չափանոթի մեջ: Երբ
մարմինը լրիվ խորասուզվի ջրի մեջ, նորից գրանցենք ուժաչափի ցուցմունքը: Երկու ցուցմունքների տարբերությունը հավասար է արքիմեդյան ուժին: Այժմ, եթե չափենք չափանոթում հավաքված ջրի ծավալը և հաշվենք այդ ջրի
կշիռը, կհամոզվենք, որ այն հավասար է արքիմեդյան ուժին:

Մթնոլորտային ճննշման կախումը բարձրությունից: Ջրմուղ: Մխոցավոր հեղուկային պոմպ: Ջրաբաշխական մամլիչ

1.Ինչպե՞ս է փոփոխվում մթնոլորտային ճնշումը Երկրի մակերևույթից վեր բարձրանալիս:

Երկրի մակերևույթից վեր բարձրանալիս օդի շերտի հաստությունը նվազում է, և նրա գործադրած ճնշումը փոքրանում է:

2.Ինչու է մթնոլորտային ճնշման արժեքը կախված տվյալ վայրի բարձրությունից:

Որովհետև վեր բարձրանալիս ճնշումը նվազում է:

3.Ինչ նմանություն կա հեղուկի սյան և մթնոլորտային օդի սյան ստեղծած ճնշումների միջև:

4.Կարելի՞ է արդյոք մթնոլորտային ճնշումը հաշվարկել հիդրոսատատիկ ճնշման բանաձևով: Ինչու՞:

5.Ինչ է բարձրաչափը?

Մթնոլորտի ստորին շերտում յուրաքանչյուր 11մ բարձրանալիս ճնշումը նվազում է սնդիկի սյան 1 մմ-ի չափով: Իմանալով այս կապը՝ կարելի է անհեղուկ ծանրաչափի սանդղակն աստիճանավորել այնպես, որ այն ցույց տա վերելքի բարձրությունը: Այդպիսի սարքը հայտնի է որպես բարձրաչափ:

6.Ինչ սկզբունքով է գործում ջրմուղը:

Երկու խողովակներն էլ լցնենք ջրով: Եթե վերին ծորակը բացենք, ապա նրանից ջուրը կհոսի այնքան ժամանակ, մինչև ջրի մակարդակին: Նույնը տեղի կունենա միջին և տորին ծորակները բացելիս: Ուրեմն՝ ծորակներից ջուրը կհոսի այնքան ժամանակ, քանի դեռ ձախ խողովակում ջրի մակարդակն ավելի բարձր է ծորակների մակարդակից: Այս սկզբունքի վրա է հիմնված ջրմուղի աշխատանքը:

7.Նկարագրել մխոցավոր հեղուկային պոմպի կառուցվածքն ու աշխատանքը:

Մթնոլորտային ճնշում: Մթնոլորտային ճնշման չափումը: Տորիչելիի փորձ: Ծանրաչափ: Անհեղուկ ծանրաչափ

1.Ինչպես կարելի է ապացուցել օդի առկայությունը մեր շրջապատում:

Մեր շրջապատում կան մարմիններ, որոնք անտեսանելի են: Դրանց գոյության մասին դատում ենք՝ ելնելո մեր ամենօրյա փորձից: Օրինակ՝ եթե արագ սլացող ավտոմեքենայի պատուհանից դուրս հանենք ձեռքը, ապա կզգանք ավտոմեքենայի շարժմանը հակառակ ուղղված ազդեցություն, որը հետ է հրում ձեռքը: Դա շրջապատիկ օդի ազդեցությունն է ձեռքի վրա:

2.Ինչ է մթնոլորտը:

Երկրագունդը շրջափակող օդային թաղանթն անվանում են մթնոլորտ:

3.Ինչ գազերից է հիմնականում բաղկացած մթնոլորտը: 

Մթնոլորտը գազերի մեխանիկական խառնուրդ է, որը հիմնականում բաղկացած է ազոտից և թթվածնից:

4.Ինչու մթնոլորտի մասնիկները չեն հեռանում Երկրից դեպի տիեզերք:

Որովհետև երկրագունդը ձգում է մասնիկները դեպի իրեն:

5.Ինչու մթնոլորտի մասնիկները չեն կուտակվում Երկրի մակերևույթին:

Արեգակի ջերմության շնորհիվ:

7.Ինչն են անվանում մթնոլորտային ճնշում:

Մարմինների վրա մթնոլորտի գործադրած ճնշումն անվանում են մթնոլորտային ճնշում:

8.Ինչու է ջուրը խողովակում  բարձրանում  մխոցի հետևից:

Որովհետև մթնոլորտային ճնշումն ազդում է վրան:

9.Բացատրել Տորիչելիի փորձը:

Մթնոլորտը ճնշում է գործադրում անոթի մեջ լցված սնդիկի մակերևույթին: Համաձայն Պասկալի օրենքի՝ այդ ճնշումը հաղորդվում է հեղուկում բոլոր ուղղություններով՝ առանց փոփոխության: Հավասարակշռության վիճակում ճնշումը խողովակի aa մակարդակում հավասար է մթնոլորտային ճնշմանը: Սակայն խողովակում aa մակարդակում ճնշումն ստեղծվում է նրանց վեր լցված սնդիկի սյան կշռով: Հետևաբար՝ սնդիկի սյան ստեղծած ճնշումը հավասար է մթնոլորտային ճնշմանը: Այսպիսով՝ չափելով սնդիկի սյան բարձրությունը խողովակում՝ կարելի է որոշել մթնոլորտային ճնշումը:

10. Ինչ կառուցվածք ունի սնդիկային ծանրաչափը:

11. Ինչ կառուցվածք ունի անհեղուկ ծանրաչափը:

Տնային աշխատանք

§35. Ճնշման հաղորդումը հեղուկներում և գազերում: Պասկալի օրենքը:

§36. Հիդրոստատաիկ ճնշում: Հեղուկի ճնշումն անոթի հատակին և պատերին:

§37. Ճնշումը ծովերի և օվկիանոսների հատակին: Ծովային խորությունների ուսումնասիրությունը:    

1.Ինչ նմանություն կա սեղմված հեղուկի (կամ գազի) և սեղմված զսպանակի միջև: 

Ինչպես հեղուկում, զսպանակում նույնպես սեղմելիս ծագում են առաձգականության ուժեր:

2.Իսկ ինչով են դրանք տարբերվում:      

Սեղմված զսպանակն ազդում է միայն մխոցի և անոթի հատակի վրա, մինչդեռ սեղմված հեղուկն ազդում է ինչպես մխոցի, այնպես էլ հատակի պատերի վրա:

3.Նկարագրել և բացատրել Պասկալի փորձը:

Պասկալը փայտե տակառն ամբողջությամբ լցրել է ջրով: Տակառի կափարիչի վրա արված անցքով նա տակառին ուղղաձիգ դիրքով ամրացրել է երկար խողովակ: Խողովակի մեջ ջուր է լցրել՝ հետզհետե ավելացնելով վերջինիս քանակը: Երբ խողովակում ջրի մակարդակը հասել է որոշակի բարձրության, տակառի կողմնային պատերը ճեղքվել են, և ջուրը դուրս է ցայտել բացված ճեղքերից:

Փորձի բացատրությունը հետևյալն է: Խողովակի մեջ լցված ջուրը տակառի ներսում ստեղծում է հավելյալ ճնշում: Համաձայն ճնշման սահմանման՝ p=f/s, որտեղ ս-ը խողովակի լայնական հատույթի մակերեսն է, իսկ ֆ-ը՝ խողովակում լցված ջրի կշիռը: Այդ հետևյալ ճնշումն առաջացնում է տակառի ջրի լրացուցիչ սեղմում: Դրա հետևանքով տակառի ներսի բոլոր մասերում ջրի ճնշումն ավելանում է հավելյալ ճնշման չափով:

4.Ձևակերպել Պասկալի օրենքը:

Հեղուկի կամ գազի վրա գործադրված ճնշումը հեղուկով կամ գազով հաղորդվում է բոլոր ուղղություններով՝ առանց փոփոխության:

5.Ինչ է հիդրոստատիկ ճնշումը:

Երկրային պայմաններում բոլոր մարմինների վրա, այդ թվում՝ հեղուկների, ազդում է ծանրության ուժը: Դիցուք՝ անոթի մեջ լցված հեղուկը դադարի վիճակում է: Մտովի հեղուկը բաժանենք հորիզոնական բարակ շերտերի: Յուրաքանչյուր շերտ իր կշռով ճնշում է ստեղծու, ներքևի շերտերի վրա: Այդ ճնշումն անվանում են հիդրոստատիկ ճնշում:

6.Կախված է արդյոք անոթի հատակին հեղուկի ճնշումն անոթի ձևից:

Կախված չէ:

7.Գրեք բաց անոթի հատակին  անշարժ հեղուկի ճնշման բանաձևը:

P=P₀+pgh

8.Գրեք հեղուկի ազատ մակերևույթից հ խորությամբ կետում անոթի պատի վրա հիդրոստատիկ ճնշման բանաձևը:

P=pgh

9.Ծովում ինչ խորությամբ սուզվելիս ճնշումը կլինի 1 ՄՊա:

100 մ խորությունում սուզանավի վրա ճնշումը մոտավորապես 1 ՄՊա է:

10.Ինչ է սկաֆանդրը, որքան կարելի է խորասուզվել սկաֆանդրով:

11.Ինչ է աքվալանգը, բաթիսֆերան, բաթիսկաֆը: